Op zaterdag 23 november pakt het Kortrijks Symfonisch Orkest (KSO) uit met het concert ‘Schicksal’, waarin de naam verwijst naar componisten die met een ongelukkige speling van het lot te maken hadden. Eén van deze componisten was de Kortrijkzaan André Devaere, die op zijn 24ste geraakt werd in het begin van de Eerste Wereldoorlog en aan zijn verwondingen overleed. De familie van André Devaere vond het een goed idee om op de avond van het concert en de dag erna uit te pakken met een gelegenheidstentoonstelling over deze jonge componist.
Zowel het concert als de tentoonstelling vinden plaats in de Sint-Elisabethkerk in Kortrijk. Daar kwamen we samen voor een babbel met priester Guido Cooman, Anthony Vandebuerie die voorzitter is van de kerkfabriek, Wim Storme die voorzitter is van het KSO en Tom Devaere (54), een achterneef van André Devaere, die speciaal uit Sint-Kruis Brugge naar Kortrijk kwam afgezakt, de gemeente waar zijn overgrootouders woonden met hun groot gezin. “André Devaere was een broer van mijn grootvader”, vertelt Tom. Het gezin met 12 kinderen woonde in Kortrijk. André werd geboren in de Kasteelstraat in Kortrijk. Het huis aan de Broelkaai nummer 7 (naast het gewezen Broelmuseum) was lange tijd hun woonst. Mijn overgrootvader heeft er als weduwnaar gewoond met zijn kinderen. Zijn vrouw is in 1905 gestorven aan Tuberculose. Mijn grootvader is later naar Brugge getrokken.”
Muziek in de genen
Andrés vader Octaaf was meer dan 50 jaar organist in de Sint-Maartenskerk in Kortrijk. Hij was ook handelaar in piano’s. Het muzikale zat in de genen. Naast Andrés papa speelden André, zijn oudere broer en een zus ook muziek. André was echter een talent dat er bovenuit stak.
André speelde vooral piano en kende ook wel het orgel. Je kon hem een pianovirtuoos noemen. Toen hij 13 jaar was, was hij één van de 15 kandidaten die in het conservatorium in Brussel toegelaten werd. Daarvoor zat hij in het Sint-Amandscollege in Kortrijk. “Daar zou hij al de misvieringen op het orgel begeleid hebben”, hoorde Tom nog uit verhalen binnen de familie. André was tot hij naar het leger moest constant bezig met muziek. “Hij heeft ook concerten gespeeld in zijn militair uniform, dus het zal wel niet gestopt zijn in het leger. Het laatste pianodiploma dat we vonden dateert van december 1909. Dan is hij blijven studeren tot in 1912. Hij studeerde contrapunt en fuga bij Edgard Tinel. Na zijn examen heeft hij veel concerten overal te lande gespeeld. Hij was een beroepsmuzikant. Zijn laatste concert was begin mei 1914 in het Kortrijkse stadhuis.”
Het noodlot
André Devaere was de tweede zoon in het gezin Devaere. Hij werd geboren op 27 augustus 1890. Zijn oudere broer was in 1908 al overleden, waardoor André opgeroepen werd om zijn dienstplicht te vervullen in 1910.
“Begin augustus 1914 werd André echter weer opgeroepen bij het leger. Hij maakte de inval in België in augustus mee en ook de terugtrekking achter de Ijzer. Hij zou ook de val van Antwerpen meegemaakt hebben. Hij heeft in oktober 1914 de Slag van de Ijzer overleefd en moet de volledige onderwaterzetting gezien hebben. Op 10 november 1914 deden de Duitsers nog een ultieme poging om de IJzer over te steken. André werd in Sint-Joris aan de IJzer geraakt in de longen door een Duits projectiel. Alle gewonden werden op de trein richting Calais gezet. Daar is André op 14 november 1914 overleden. Zijn graf is nog altijd op Cimetière du Nord in Calais.”
Groot talent
“De vroegere leraars van André getuigden meermaals dat André – als hij langer geleefd had – een groot talent zou geworden zijn. ‘André Devaere’ zou een grote naam in de muziekwereld geweest zijn. Hij schreef pianomuziek, een aantal orgelwerken en een aantal liederen”, vertelt Tom.
Wim Storme pikt in dat dirigent Bart Van Beneden van het Kortrijks Symfonisch Orkest voor het concert Schicksal een orkestratie maakte van pianowerk van André Devaere. “Bart vertelde dat je heel duidelijk in het pianowerk van André Devaere hoort dat hij ooit nog voor orkesten zou gaan componeren. Hij had orkestinstrumenten in zijn achterhoofd.”
Dirigent Bart Van Beneden contacteerde Tom Devaere een half jaar geleden met de vraag waar de muziek van André Devaere te vinden was. “We hebben in 2007 al muziek van hem uitgegeven en in 2011 namen we zijn muziek op CD op”, aldus Tom, die zelf ook beroepsmuzikant is en contrabas speelt. Ook Toms zus Hannelore die harp speelt is beroepsmuzikante en zijn broer Peter speelt dwarsfluit. “Wij zijn de enigen in de familie die muzikanten zijn. Enkel mijn vader gaf blijkbaar het muzikale gen door”, lacht Tom.
“Het verhaal van mijn grootoom André Devaere heeft me altijd geïntrigeerd”, stelt Tom. “Mijn grootvader vertelde altijd over zijn broer André, dat dat zo’n ‘krak’ was. Zo’n 20 jaar geleden is de echte interesse bij mij begonnen en vond ik dat ik er meer moest van gaan uitzoeken.”
De manuscripten waren eigendom van Herman Roelstraete. “Hij hield muziek van componisten bij. Na zijn overlijden werd het Roelstraetefonds geschonken aan de Arbertinabibliotheek in Brussel, waar alles nog ligt.”
Tentoonstelling
Toen Tom weet had van het concert contacteerde hij de mensen van de kerkfabriek van Sint-Elisabeth met het voorstel om een korte tentoonstelling rond André Devaere te organiseren. “Er is niet ver van de Sint-Elisabethkerk een ‘André Devaerelaan’, en een tentoonstelling leek ons het ideale om connectie te maken met de parochie”, aldus Tom.
Een comité van vijf mensen van de familie Devaere richtte de erfgoedvereniging André Devaere op. Er worden ook wel herdenkingen georganiseerd. Zo was er 100 jaar na het overlijden van André Devaere een concert in de kerk van Sint-Joris aan de Ijzer. “Het stadsbestuur van Nieuwpoort onthulde toen ook een herdenkingsplaat die nog in die kerk hangt.”
Op de tentoonstelling van zaterdag 23 november vanaf 19 tot 20 uur en zondag 24 november van 10.30 tot 13 uur in de Sint-Elisabethkerk zullen onder meer foto’s, muziekboeken en iets uit Andrés militair dossier te zien zijn.
Concert
Tijdens het concert Schicksal van het KSO zal naast het werk van André Devaere ook werk te horen zijn van Bach, Mendelssohn, Schubert, Lili Boulanger en Brahms. “Het zijn allemaal componisten die met het noodlot te maken hadden. Zo zijn er nog die op jonge leeftijd overleden en verloor Bach een groot aantal van zijn 20 kinderen op jonge leeftijd”, aldus Wim. Schicksal is een werk van Brahms, dat ook zal gespeeld worden.
Ook is de wereldpremière van ‘Grave et Poignant’ van André Devaere, in orkestratie voor koor en orkest door dirigent Bart Van Beneden te horen.
Meer dan 80 orkestleden o.l.v. dirigent Bart Van Beneden en 40 koorleden van het Gentse koor Vivente Voce onder leiding van dirigente Emilie De Voght zullen het orkest Schicksal verzorgen. Acteur Warre Borgmans presenteert.
Het concert vindt plaats op zaterdag 23 november om 20 uur in de Sint-Elisabethkerk in de Deken Camerlyncklaan in Kortrijk en op zondag 24 november om 16 uur in de Sint-Amanduskerk in Gent.
Tickets aan 20 euro voor volwassenen en 10 euro voor studenten kan je reserveren via https://schicksal.ticketsforme.be/ticketsV2.aspx of via tickets@hetkso.be
Kinderen tot 12 jaar komen gratis mee.
