Bij het buitengewoon basisonderwijs De Kindervriend in Rollegem ontving men het SMOG-kwaliteitslabel. Het is de eerste school die dat label ontvangt. “Een kroon op meer dan 30 jaar intensief werken met SMOG”, stelt logopediste Hilde Vangheluwe.

Hilde Vangheluwe die tot een maand geleden altijd in Lauwe woonde en nu in Kortrijk woont, werkt al 42 jaar in De Kindervriend als logopediste en gaat binnen twee weken met pensioen.

Ook logopediste Greet Martens uit Marke zit tijdens het gesprek aan tafel. Zij werkte ook 41 jaar in De Kindervriend en is ondertussen al drie jaar met pensioen.

Beide dames werkten jarenlang heel actief met SMOG. “We vormden samen een tandem”, zeggen ze. Nu het SMOG-kwaliteitslabel behaald werd komt Greet maar al te graag nog eens naar De Kindervriend terug.

Wat is SMOG?

SMOG staat voor Spreken Met Ondersteuning van Gebaren. “Het werd in Oost-Vlaanderen ontwikkeld in een BuSo-school bij adolescenten bij wie er op gebied van spreken geen vooruitgang meer geboekt werd.”

Hilde volgde een cursus SMOG in 1987 en Greet volgde die twee jaar later.

“Wij waren in De Kindervriend de eersten die SMOG uitprobeerden bij kinderen, en zeker bij de kleintjes. Sommige kinderen konden zich niet goed uitdrukken, en vertoonden daardoor gedragsproblemen of waren helemaal in zichzelf gekeerd. Onze klassieke manier van logopedie hielp niet, en we waren op zoek naar iets anders om die kinderen meer communicatief te maken, dezelfde reden dus zoals op de plaats waar SMOG ontstaan is.”

SMOG in De Kindervriend

Al meer dan 30 jaar werkt men in De Kindervriend zeer actief met SMOG.

“SMOG is afgeleid uit de dovengebaren, maar is niet hetzelfde: SMOG is iets eenvoudiger naar mensen met een beperking toe en werd gereduceerd tot een 500-tal gebaren. Hilde en Greet leggen er de nadruk op dat SMOG ‘naast het spreken’ gebruikt wordt, en niet ‘in plaats van het spreken’. “Integendeel zelfs: met SMOG werken, werkt het spreken in de hand. Bij sommige kinderen verbetert het proces van het spreken zelfs door gebaren te gebruiken.”

“We zijn ervan overtuigd dat elk kind dat hier naar De Kindervriend komt baat kan hebben met SMOG. Vooral ook door er vanaf de kleutertijd mee te beginnen en dan heel de dag door SMOG te gebruiken, verbetert het begrijpen van de taal. Als je taal visueel maakt, komt het beter binnen.”

“Er zijn kinderen die tot spreken komen en de gebaren achterwege laten, maar er zijn ook kinderen die het altijd nodig hebben.”

Moeilijk in het begin

Toen SMOG ontstond was er nog weinig aanvaarding om met ondersteuning van gebaren te spreken. “Er was zelfs weerstand tegen die manier van werken omdat men bang was dat kinderen zouden het spreken opgeven – vooral de kleintjes bij wie de taalontwikkeling nog op gang moet komen – maar dat is geenszins het geval!”

“SMOG was wel een methode die op dat moment vernieuwend was. In onze opleiding Logopedie mochten er weinig gebaren gebruikt worden, iedereen moest leren spreken, ook de doven.”

“Wij zagen het nut van SMOG in, en voelden ons gesteund in onze school, maar ook door de mensen van het MFC (toen nog MPI) en het Revalidatiecentrum.”

Cursussen

Hilde en Greet volgden een professionele opleiding SMOG van 6 volle dagen. Ze verdiepten zich er in. Ze werden ook aangeproken door de ontwikkelaars van SMOG om de fakkel over te nemen. “Omwille van hun leeftijd zouden die mensen er mee stoppen.” Hilde en Greet gaven 10 jaar lang ook zelf de professionele SMOG-cursussen en trokken hiervoor Vlaanderen rond voor Gezin en Handicap die de cursus organiseerde. “Wij waren dan de lesgevers. Zo’n 7 à 8 jaar geleden namen twee mensen die bij ons nog de cursus volgden, dit weer over van ons.”

“We gaven ook nog lessen SMOG aan studenten Orthopedagogie en de opleiding Logopedie in Brugge deed ook eventjes beroep op ons voor een beperkt pakketje voor een keuzevak.”

Roemeens project

“We konden op een bepaald moment ook in een project stappen met VIVES Kortrijk om SMOG te implementeren in Roemenië. Dat uitproberen van een methode in een voorziening in Roemenië deed ons inzien dat we op bepaalde moeilijkheden stootten – onder meer door de taal, en dat deed ons nadenken over hoe we er rekening mee konden houden binnen onze eigen voorziening om het aan te brengen bij anderstaligen.”

Het SMOG kwaliteitslabel

De sterkte van de Kindervriend is dat men er zeer snel op de kar gesprongen is, om ook de ouders hetzelfde taalbad aan te bieden. “Naast het werken met SMOG met de kinderen staken we ook veel energie om de hele omgeving van de kinderen te betrekken. Een taal leer je maar als ze altijd en door iedereen in je omgeving gebruikt wordt. Dan pas kom je tot goede resultaten!”

“Studenten die hier stage lopen, krijgen hier een smaakje van en krijgen een korte opleiding SMOG en uitleg over de visie errond. Dat is belangrijk als je voor zo’n doelgroep werkt.”

Iedereen die in De Kindervriend gaat werken krijgt immers een beperkt pakketje SMOG. “Het is interessant om de elementaire kennis hierover te hebben en we geven dan een kort pakket op maat, bv. voor busbegeleiders.”

“Het gaat in De Kindervriend niet enkel om initiatie en gebaren mee te geven, maar we moeten ook zorgen dat er herhaling georganiseerd wordt. Daarom is er om de twee jaar een herhalingscursus, zodat iedereen het juist blijft gebruiken. Het is een gestandaardiseerd systeem met gebaren die over heel Vlaanderen op dezelfde manier uitgevoerd worden.”

In De Kindervriend zijn er ook jaarlijks enkele intervisievergaderingen waar mensen uit verschillende disciplines cursussen evalueren en brainstormen over hoe er kan verder gegaan worden. “Je kan niet zeggen van ‘we maken een cursus en die blijft voor 10 jaar’.”

Smig en Smog zijn ook twee figuren die in De Kindervriend in het leven geroepen werden om de ‘SMOG-cultuur’ visueel voor te stellen. “Twee à drie keer per jaar wordt er door Smig en Smog een voorstelling gegeven aan de kinderen. Zo bewaren we de continuïteit en ziet iedereen dat het belangrijk is om SMOG te blijven gebruiken.”

SMOG blijft ook voortdurend zichtbaar in de voorziening. “Er werd nog gewerkt met een SMOG-gebaar van de week of van de maand en we doen ook eens een SMOG-week met ludieke acties rond SMOG.

Beleid

Greet en Hilde ijverden om binnen hun urenpakket ook een aantal uren beleidsondersteunend te kunnen werken rond SMOG. “Het is zo belangrijk dat het beleid mee is in dat verhaal. We voelden altijd dat directie en pedagogen achter ons stonden om er iets van te maken. Je krijgt altijd meer mogelijkheden als de directie achter je staat!”

Hilde zit nog altijd in de stuurgroep waar samen met Gezin en Handicap Vlaanderen-breed gekeken wordt hoe SMOG nog beter kan georganiseerd worden. Hiervoor wordt ook de website http://www.s-m-o-g.be gelanceerd.

“We willen dezelfde smoggebaren meer lanceren in Vlaanderen, zodat de integratie van kinderen met een beperking gemakkelijker verloopt. Gezin en Handicap zal daarom 60 gebaren online zetten op hun website. Er is nu veel te doen rond babygebaren, en we ijveren om meer uniformiteit en dus de bestaande SMOG-gebaren te gebruiken.”

We waren zelf voorstander van een kwaliteitlabel en het is echt een kroon op ons werk om dat nu als eerste school te mogen ontvangen. De twee andere vrouwen die het label krijgen werken niet in een schoolsysteem.

“Om SMOG te implementeren moeten enorm veel inspanningen geleverd worden, ook buiten de uren. Het is een beloning voor het vele werk als je zo’n kwaliteitslabel krijgt.”

Hilde en Greet hebben er alle vertrouwen in dat hun levenswerk zal verdergezet worden in De Kindervriend. Er is alvast goede opvolging.